آشنایی با سینمای افغانستان

کشور افغانستان به سبب مخاطرات سیاسی و فرهنگی و جنگ‌هایی که از سر گذرانیده و همچنین منازعات داخلی هرگز نتوانسته سبب ساز پدیده‌های فرهنگی ذاتی خود باشد.

در تمام این سالها اگر جرقه ای در پهنه‌ی فرهنگی این کشور روی داده به سبب فعالیت‌های هنرمندان این کشور خارج از مرزهای افعانستان بوده است.

با اینهمه سینمای افغانستان بین سالهای ۱۹۶۵ تا ۱۹۷۰ در حالیکه می‌توانست به ظهور و حتی به بلوغ برسد، بدلیل منازعات سیاسی به یکباره بی‌فروغ شد. جنگ با شوروی سابق و پس از آن درگیری‌های داخلی و همچنین پیدایش طالبان همگی باعث شد سینما در افغانستان هیچ رشدی نداشته باشد.

برای اولین بار در سال ۱۳۰۲ شاه امان الله یک پروژکتور شخصی وارد این کشور کرد که سرمنشا ایجاد یک سینمای کوچک گردید. این سینما که در سال ۱۳۱۳ و با نام بهزاد تاسیس شده بود سرانجام تعطیل گردید؛ چون شرایط فرهنگی به گونه‌ای بود که قاطبه ی مردم با این پدیده مخالفت نشان می‌دادند.

در زمان حکومت ظاهر شاه دوباره سینما بهزاد گشایش یافت و در کنار آن دو یا سه سینمای کوچک دیگر نیز در کابل و در قند هار و هرات گشایش یافتند. که عمده‌ی نمایش این سینماها فیلم‌های هندی بودند. کم کم تعداد سالن‌های سینما بین سالهای ۱۹۶۵ تا ۱۹۷۲ به عدد ۵۴ رسید.

بعد از روی کارآمدن حکومت کمونیستی، اگرچه تعداد سینماها بیشتر نشد اما نمایش فیلم‌ها بشدت تحت سانسور قرار گرفت. با گسترش جنگ و ورود نیروهای شوروی سابق و پس از آن با شدت درگیری های داخلی و ظهور طالبان، قریب به ۱۰۰ درصد سالنهای سینما تخریب گردیدند.

به هر روی پس از پایان دوران طالبان، و از حدود سالهای ۲۰۰۲ به این سو به کمک سازمان‌های فرهنگی بین‌المللی و مساعدتهای فرهنگی ایران، اوضاع سینمایی افغانستان کمی بهبود یافته است. با این حال و در حال حاضر تنها ۱۷ سالن نمایش فیلم در افغانستان وجود دارد و عمده ساخت و سازهای محدود سینماگران افغانی نیز در آن سوی مرزها انجام می گیرد.

در بین سینماگران افغانی، صدیق برمک احتمالا سرشناس ترین است. مهمترین فیلم او یعنی "اسامه" که در سال ۲۰۰۳ ساخته شد فرصت اکران بین المللی پیدا کرد و جوایز مهمی از جشنواره‌های معتبر کسب نمود.

داستان فیلم اسامه ساخته صدیق برمک در باره دختر بچه‌ای است که اگرچه در زمان طالبان زندگی می کند اما با پوشیدن لباس پسرانه در اجتماع حضور پیدا می‌نماید.

خالد حسینی نیز نویسنده و فیلمساز دورگه افغانی-آمریکایی است که فیلم بادبادک باز را ساخته است.

در سالهای اخیر سرزمین افغانستان محل تردد فیلمسازان و مستند سازان زیادی بوده است. با اینهمه به دلیل نبود امنیت کافی هنوز نمی توان با اطمینان خاطر در این کشور به سینما پرداخت.

به نظر می رسد طبیعت بکر و همچینن موقعیت جغرافیایی این کشور به گونه ای باشد که در آینده نزدیک اگر آرامش در این کشور حکمفرما شود، زمینه ای برای ساخت و سازهای سینمایی در آن فراهم گردد.

شرح تصویر: نمایی از فیلم اسامه ساخته صدیق برمک محصول ۲۰۰۳